Dünya tarihinin en büyük otomobil skandallarına imza atan markalar ve araçlar
Volkswagen'de patlak veren emisyon krizi dünya gündeminin üst sıralarındaki yerini koruyor.
Alman otomotiv devi skandala karışan 11 milyon aracı geri çağırmaya hazırlanırken yaşananların şirkete milyarlarca dolara mal olması bekleniyor.
Volkswagen'de yaşanan skandal otomotiv sektöründe yaşanan ilk kriz değil. İşte Volkswagen'den önce otomotiv sektöründe yaşanan en büyük 10 skandal...
1. General Motors'un Chrysler Airflow'u bitirmesi
1934 yılında yollara inen Chrysler Airflow, şimdiye kadar yapılmış en aerodinamik ve gelişmiş otomobillerden biriydi ve otomotivdeki statükoya karşı büyük bir tehdit oluşturuyordu.
Radikal aerodinamik tasarımı ile General Motors'u öfkelendirmişti çünkü küçük Chrysler onların yapabileceğinden daha gelişmiş bir araba üretebilmişti.
Dev şirket, çarşaf çarşaf gazete reklamlarıyla, bu radikal Chrysler aracının çok gizli bir GM tasarımından kopyalanmış olduğunu...
...(o gizli tasarım asla gün yüzüne çıkmadı) ve yollarda tehlike oluşturduğunu söyledi.
Airflow'un tek-gövde yapısı (bugün hala kullanılan bir yöntem) çeliktendi. O günlerde pek çok otomobilde hala tahta kullanılıyor ve çok düşük hızlı kazalar bile yaşamı tehdit ediyordu.
Airflow'un çelik gövdesi dünyada modern bir güvenlik anlayışı sundu.
Ancak dev şirket GM'in karalama kampanyası başarılı oldu ve otomotivde çığır açan Airflow 1937 yılında üretimden kaldırıldı.
2. Tucker dolandırıcılığı
1948 yılında piyasaya çıkan Tucker, cesur aerodinamik stili, gelişmiş güvenlik özellikleri ile halkın gözdesi olmuştu.
Şirketin karizmatik kurucusu Preston Tucker, II. Dünya Savaşı sırasında ABD Donanması için başarılı bir taret tasarlamıştı.
Tucker, ulusal bir reklam kampanyası başlatmış ve fütüristik arabasıyla ülkeyi dolaşarak hisse satıp ve bayilikler vererek yatırımı için para toplamıştı.
Ancak en baştan şirketin sermaye yeterliliği uygun değildi ve toplanan para Chicago fabrikasında ışıkları açık tutmak için kullanılmıştı.
1950 yılında, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu Tucker ve yönetim kurulunu dolandırıcılıkla suçladı ve sadece 51 araç üretmiş olan şirket kapatıldı.
O dönemde yaşanan skandal, bugün Tucker'ı dünyanın en çok arzu edilen klasik otomobillerinden biri yaptı.
Fotoğraftaki araç Ağustos'ta Sotheby's'de 1.567.500 Dolara satıldı.
3. Chevrolet motor montajı
1969 yılında Amerikan Ulusal Otoyol Trafiği ve Güvenliği İdaresi (NHTSA), Chevrolet motor tertibatının ölümcül zincirleme...
...reaksiyona yol açabilecek şekilde kusurlu olduğuna dair bir rapor aldı.
Konuyu General Motors (GM) ile paylaştıklarında şirket, halihazırda 63 kaza ve 18 yaralanmanın olduğu 172 başarısız motor bağlantısı raporu aldıklarını söyledi.
Ancak harekete geçmek yerine, olay kamuoyuna yansıyana kadar, GM ve NHTSA yaklaşık üç yıl sessiz kaldı.
1965 ile 1969 yılında üretilen Chevylerde kullanılan montaj düzeneği ya hızlanmada çöküyor ya da istenmeyen bir ivmelenmeye yol açıyordu.
GM, 5 Aralık 1971 tarihinde 6,5 milyon aracı sorunu düzeltmek için geri çağırdığını açıkladı.
4. Ford Pinto
1971 yılında üretilen Pinto, artan ithalat nedeniyle pazara denge getirmek için tasarlanmıştı.
İlk yılında 328.275 adet satan otomobil, bir süre için, çok başarılı olmuştu. Ama Pinto'nun ölümcül bir kusuru vardı ve Ford bunu biliyordu.
Arkadan çarpışmada, doldurma borusu yakıt deposundan ayrılıp deponun delinmesine ve yakıtın yolcu bölmesine püskürüp tutuşmasına yol açıyordu.
1977 yılında Ford'un araç üretime girmeden önce kusuru bildiğini ancak düzeltmenin için çok pahalı olacağına karar verdiği ortaya çıktı.
Yakıt sistemini daha güvenli hale getirmenin maliyeti 11 Dolar, yakıt tankındaki kopmayı engellemenin maliyeti ise 1 Dolar idi.
Basın, 1973 yılında tüyler ürpertici bir rapor ele geçirdi. Söz konusu raporda araçtaki kusur nedeniyle yılda kaç ölüm beklendiği ve açılacak davaların şirkete ne kadara patlayacağı tahminleri yer alıyordu.
Kamunun baskısı öyle güçlü oldu ki Ford isteksizce 1,5 milyon Pinto ve Mercury Bobcat aracını geri çağırdı ve yakıt sisteminde hayat kurtarıcı değişiklikleri yaptı.
Ford Pinto ve birebir aynı Mercury Bobcat araçlardaki kusur nedeniyle 900 kişi hayatını kaybetti.
Şirket yüzlerce davada milyonlarca dolar tazminat ödedi. Bu durum 1980'lerde şirketin finansal istikrarını etkiledi.
5. Ford şanzıman kusuru
Amerikan Ulusal Otoyol Trafiği ve Güvenliği İdaresi (NHTSA), üç yıllık soruşturmanın ardından Ford'un 1966 ile 1980 yılları arasında ürettiği şanzımanlarda kusur bulunduğunu açıkladı.
Söz konusu kusur araç park halindeyken geri vitese alındığında ortaya çıkıyordu.
Detroit basını şirketin bu kusuru 1972 yılından beri bildiğini ortaya çıkardı.
Ford, araç başına 0,03 maliyetle düzeltebileceği kusuru görmezden gelmiş, iyileştirme yapmak yerine mağdurlara 20 milyon Dolar tazminat ödemeyi seçmişti.
Kusurun 259 yaralanma ve 23 ölümle sonuçlanan 777 kazaya neden olduğu ortaya çıkınca NHTSA, Ford'un 23 milyon aracı geri çağırmasına karar verecekti.
Bu durum, büyük olasılıkla şirketin iflasına yol açacaktı.
1981 yılında, şirket yöneticileri Reagan yönetimi ile uzlaştı ve 23 milyon araca vites ile ilgili yapılması gerekenlere dair notların yer aldığı çıkartmalar yapıştırıldı.
ord böylece tarihin en büyük geri çağırmasını başarıyla atlattı ancak bedeli ağır oldu.
1984 yılında, tehlikeli şanzımandan ölenlerin sayısının 77'ye yükseldiği bildirildi.
6. Audi'nin istenmeyen hızlanma fiyaskosu
Audi 80'lerin sonunda markayı Amerikan pazarından sonsuza kadar silecek bir skandal ile karşı karşıya kalmıştı.
1982 yılında üretilen şık sportif sedan Audi 5000, Audi'nin lüks marka olarak pazarlanmasının anahtarı olacaktı.
23 Kasım 1986'da yayınlanan bir tv programI şirketin imajını neredeyse yerle bir ediyordu.
CBS'in 60 Dakika programında arabaları aniden hızlandığını iddia eden Audi 5000 sürücüleri konuşuyordu.
Sürücülerin iddialarını kanıtlamak için 60 Dakika, sarsıla sarsıla kalkan bir Audi 5000'in görüntülerini yayınladı.
Ancak gerçekte araç TV ekibi tarafından modifiye edilmiş, vitesi zorlayan bir de hava kompresörü kullanılmıştı.
Audi, büyük bir soğukkanlılıkla "Bu testi geçebilen varsa ... bir Audi için hazırdır" şeklinde reklamlar hazırlayarak...
Aslında şirket haklıydı çünkü ABD, Kanada ve Japonya'da yapılan testlerin tamamı hatanın sürücülerde olduğunu ispatlıyordu. Fakat olan olmuştu.
1985 yılında ABD'de 75 binden fazla otomobil satabilen şirket, 60 Dakika'nın yol açtığı panik ile 1991 yılında sadece 12 bin araç sattı.
Audi'nin 1986 öncesi Amerikan satış rakamlarına dönmesi 20 yılını aldı.
Yaklaşık 30 yıl sonra, 60 Dakika'nın hazırladığı haber, modern gazetecilik tarihinin en sansasyonel ve yanıltıcı haberlerinden biri olarak tarihe geçti.
7. Ford Explorer Firestone lastik felaketi
Ford 1990 yılında yeni Explorer'ı piyasaya sürdüğünde SUV tipi araçlar ABD oto pazarında yüzde 7 paya sahipti.
1999 yılında bu rakam neredeyse yüzde 20'ye çıkmıştı SUVlerin popülaritesi artmaya devam ediyordu.
2000'deki Ford-Firestone skandalı SUVlerin popülerliğine etki etmedi ancak ülke çapında bir panik yarattı.
Explorer 1990 yılında devrilmeye eğilimli Bronco II yerine piyasaya sürülmüş ve sonraki 10 yılın en çok satan araçlarından biri olmuştu.
İş lastiğe geldiğinde Ford, yaklaşık 100 yıldır lastik tedarikçisi olarak tercih ettiği Firestone'dan vazgeçmedi.
Ancak Amerikan Ulusal Otoyol Trafiği ve Güvenliği İdaresi (NHTSA), devrilmelerin artmasıyla beraber araştırma başlattığında Ford ve Firestone birbirlerini suçladı.
Dünya çapında 100 kişinin ölümüyle sonuçlanan devrilmelere ısının, düşük lastik basıncının ve Explorer'ın ağırlığı ve taşıma özelliklerinin sebep olduğunu söyleyen...
lastik şirketi Firestone, dünya 6,5 milyon lastiği geri çağırdı. Ford birkaç ay sonra 13 milyon lastiğin daha geri çağrılması için dava açtı.
Her iki şirketin yöneticileri televizyonda yayınlanan kongre ifadelerinde birbirlerini suçladı.
Belki Firestone lastikleri kusurluydu belki de Ford'un mühendisliği kötüydü.
İki şirket 100 yılın ardından 2002'de yollarını ayırdı.
İki şirketin de olayın sorumluluğunu kabul etmediği davalarda mağdurlara milyonlarca dolar ödendi.
8. Toyota'nın istenmeyen hızlanması
Kanıtlara rağmen birçok Toyota ve Lexus otomobilde istenmeyen hızlanma olduğunu yıllarca...
...inkar eden Toyota, 2012 yılında, kovuşturmadan kurtulmak adına ABD Hükümetine 1,2 milyar Dolar ceza ödedi.
Bu, o döneme kadar bir otomobil şirketine kesilen en büyük para cezası oldu.
Başka büyük geri çağırmalarda olduğu gibi, Toyota ilk önce sürücü hatası kartını oynamaya çalıştı.
Sonra gaz pedalında kusur olduğunu bile bile paspasların bir şekilde gaz pedalı geri dönüşünü engellediğini ileri sürdü.
Amerika'nın en çok satan arabası Camry'nin üreticisi Toyota,
halkı yanılttığı için özür dileyerek dünya çapında 9,3 milyon aracı geri çağırdı.
9. Takata hava yastıkları
Şimdiye kadar yaşanan skandallardan hiçbiri rakam bazında Takata skandalı kadar büyük olmadı.
Takata hava yastıklarındaki kusur dünyanın en büyük 10 otomobil üreticisi ve dünya çapında satılan en az 17 milyon aracı kapsıyordu.
2000 ve 2008 yılları arasında, Japon otomotiv tedarikçisi Takata nemden ve aşırı güçten etkilenebilen hava yastıkları üretti.
Yastıkların ölümcül yaralanmalara sebep olabileceği ortaya çıktı.
New York Times'da yer alan haberde Takata ve Honda'nın2004 yılı başlarındabu kusuru farkettikleri ancak durumu NHTSA'ya bildirmedikleri iddia edildi.
ABD hükümeti ,federal soruşturmada işbirliği yapmadıkları her gün için Honda'ya 70 milyon ve Takata'ya 14 bin Dolar para cezası kesti.
10 otomobil üreticisi sorunu gidermeye çalışırken dünya çapında 30 milyondan fazla aracın söz konusu tehlikeli hava yastığına sahip olabileceği tahmin ediliyor.
Daha önceki skandalların bazılarının uzun ömürlü yansımaları oldu ancak Takata skandalı onlarca yıl sürüncemede kalma potansiyeline sahip.
Uzmanlar sürücülere araçlarının geri çağırmaya dahil olup olmadığını kontrol etmelerini tavsiye ediyor.
Bunun için firmalar tarafından hazırlanmış pek çok çevrimiçi kaynak bulunuyor.
10. GM kontak örtbası
Chevy Cobalt, Ford Pinto ile birlikte bugüne kadar pervasızca üretilen ve satılan en tehlikeli otomobillerinden biri olarak tarihe geçecek.
2007 yılında Chevy 98 bin otomobili federal güvenlik standartlarını karşılamakta başarısız olduğu için geri çağırdı.
Ardından, 2010 yılında, arızalı hidrolik direksiyon sistemi kusuru 1,3 milyon otomobilin daha geri çağrılmasına yol açtı.
Ancak Cobalt'ı asıl tehlikeli kılan ölümcül kazalara yol açabilen hatalı kontak anahtarıydı.
Kontak anahtarı, araç hızlandığında kapanarak, hava yastıkları ve anti-lock fren gibi güvenlik sistemlerini devre dışı bırakıyordu.
Diğer skandalların çoğunda olduğu gibi, GM 2004 yılında arızalı parçanın ne olduğunu biliyordu ama düzeltmenin çok masraflı olacağına karar verdi.