1. Oturma izni alın ya da Göçmenlik Heyeti’nden oturma izninizi yenileyin
Bu İsveç’teki gurbetçiler için hemen hemen her zaman ilk adımdır. İsveç’te Göçmenlik Heyeti Migrationsverket olarak adlandırılır ve bu heyet göç etme, iltica, vizeler, izinler ve vatandaşlığa ilişkin konuları ele alır.
Belki iş, aile ya da öğrenim maksadıyla İsveç’e ulaşmadan önce yasal olarak İsveç’e yerleşmek ve orada çalışmak için gereken yerleşim iznini çoktan almış olabilirsiniz, fakat tüm bu yerleşim izinlerinin bir bitiş tarihi var; bu yüzden izinlerinizi yenilemeniz gerekirse veya vizeyle alakalı başka sorunlarınız olursa diye size en yakın Göçmenlik Heyeti alanını ya da genel merkezinin yerini saptamak isteyebilirsiniz.
2. Vergi İdaresi’ne kaydınızı yaptırın ve bir kimlik numarası edinin
Yeni bir yerleşimci olarak en önemli gereksinim Skatteverket olarak adlandırılan İsveç Vergi İdaresi’ne kaydolmaktır. Bu kayıt prosedürü (folkbokföring) vergi tahsilatı, kimlik, medeni hal gözetimi, açık adres bilgisi ve sigorta kullanımı için sisteme eklendiğinizi garantiler.
Vergi İdaresi’ne kayıt olduktan sonra, İngiliz Ulusal Sigorta numarasına benzeyen, personnummer olarak adlandırılan size özel bir kimlik numarası verilecek. İsveç’teki yasal kimliğiniz bu anahtar numaraya dayanır ve bu numara banka hesabı açtırmak ve işveren tarafından ödenmesi gibi günlük resmi işler için kullanılır.
3. Sigorta yaptırın
Kişisel kimlik numaranızı edindikten sonraki adımınız İsveç Sigortalar Kurumu‘na (Försäkringskassan) kayıt yaptırmak olmalıdır. Her yerleşimci temel sağlık hizmeti, ailesel menfaatler, çocuk yardımı, engelliler için sigorta teminatı ve diğer sigorta ödemeleri gibi belliavantajlara sahiptir, bu nedenle Sosyal Sigortalar Kurumu İsveç’teyken beklenmedik durumlara karşı sigortanızın olduğunu garanti eder.
4. Bir Yerleşimci kimliği edinin
Kimlik numaranızı aldıktan ve Sosyal Sigortalar Kurumu’na kaydolduktan sonra İsveç’e yerleştiğine dair bir kimlik kartı (identitetskort) edinmek mantıklı bir adımdır. İsveç’teki bu kimlik kartı ülke çapında kimliğinizin saptanması için ana formunuzdur. Bu kimlik kartı banka hesabı açmak, kredi kartı kullanmak, postaneden paketleri almak ve belli kulüplere girmeden önce veya alkol satın almadan önce yaşınızı doğrulamak için kullanılır.
Lütfen not edin: İsveç kimlik kartı edinmeden önce, kimliğinizi doğrulamak için Vergi İdaresi’ne kaydolmuş ve kendisine ait İsveç kimlik kartı olan birine ihtiyacınız olacak. Aileleri olmadan İsveç’e taşındıysanız, bu ihtiyaç duyulan kişi patronunuz, meslektaşınız veya bir arkadaşınız olacak demektir.
5. Bir banka hesabı açın
Bu durum oldukça basit: İlk olarak, ikinci ve dördüncü adımı halledin! Bir İsveç banka hesabı açmak için genellikle İsveç kimlik kartı gerekir, ya da en azından bir İsveç kişisel kimlik numarası ve ek olarak geçerli bir pasaport yeterli olur. İkinci ve dördüncü adımı hallettikten sonra kendi seçtiğiniz bir bankaya girin ve bu meseleyi halledin.
İsveç’in dört ana bankası Swedbank, SEB, Nordea ve Handelsbanken dir. Seçtiğiniz herhangi bir banka kredi/hesap kartı edinmeniz ve ihtiyacınız olan bankacılık hizmetleri için size yardımcı olacaktır. İsveç’te kendi banka hesabınızı oluşturmanız şiddetle önerilir. Çoğu fatura ve maaş çevrimiçi olarak otomatik ödenir ve İsveç, konu internet bankacılığına gelince kapsamlı bir ağa sahiptir.
6. Bir iş bulun ya da kendinize bir iş kurun
Eğer (pasaportta damgalanmış olan) yerleşim izniniz İsveç’te çalışmanıza olanak sağlıyorsa, Arbetsförmedlingen olarak adlandırılan İsveç Devlet İş ve İşçi Bulma Kurumu‘na kayıt yaptırmayı düşünmelisiniz. Bu kurum sahip olduğunuz beceri grubuna, eğitim derecesine ve iş deneyiminize uygun olan işleri bulmanıza yardım eder ve ayrıca başvuru ve görüşme süreçlerinde size rehberlik edecek ücretsiz bir çalışma koçu sağlar. Workinginsweden.se adlı internet sitesi de bu konu için faydalı bir kaynaktır.
Eğer kendi işinizi kurmakla (eget företag)ilgileniyorsanız İsveç Şirket Sicil Kurumu (Bolagsverket) aracılığıyla şirketinizin adını kayıtlara geçirmeniz ve vergi işlemleri için Vergi Kurumu aracılığıyla Şirket sicil numarası edinmeniz gerekecektir.
Eğer İsveç’te bir iş kurmak istiyorsanız, Business-sweden.se and Verksamt.se adlı siteler de bu konu için faydalı kaynaklardır.
7. Kendinize bir ev bulun
Belki İsveç’e varmadan önce geçici bir yer ayarladınız veya oda kiraladınız ve belki geçici düzeninizin sonuna geldiğinizde taşınmak isteyebilirsiniz. Mevcut yerleşmenin nispeten az olduğu Stockholm, Guthenburg ve Malmö gibi büyük şehirlerde kalmak için kendinize bir yer bakmak zorlu bir iş.
İsveç’te ilk elden ve ikinci elden ev kiralayabilirsiniz. İlk elden kiralama (första hand) yapının sahibiyle kontrat imzalamak anlamına gelirken, ikinci el kiralama (andra hand) dairenin sahibi ya da dairenin birinci el olduğuna dair kontrat bulunduran kişiyle kontrat imzalama anlamına gelir.
Dairenin birinci el olduğuna dair kontrat edinmek için, belediyeye ait bekleme listesinde (bostadskö) yer almak için kayıt olmanız gerekmektedir ve birinci el kontratın kullanıma girmesi için Stockholm gibi şehirlerdeki merkezi lokasyonda normalde bir kaç gün sürerken on güne kadar uzayabilir. Tüm belediyelerin kontrat bilgilerine buradan ulaşabilirsiniz.
Yeni bir yerleşimci olarak, muhtemelen ikinci el bir düzenlemeyi devreden birinden ev kiralayacaksınız. Yapının Kiracı Kooperatif Kurulu’nun (bostadsrättsföreningen) ya da ev sahibinin ikinci el finansal kiralama üzerine imza attığından emin olmanız son derece önemlidir. Eğer izni olmayan bir devredenden ev kiralarsanız, evden çıkarılma riskini taşırsınız.
Bostad Direkt, sadece İsveççe olan AndraHand.se (only in Swedish) ve Blocket.se ülkenin dört bir yanındaki şehirlerden ev bulmak için faydalı sitelerdir.
8. İsveç dilini öğrenin
Burada önceki adımların tamamlanmasını beklemek zorunda değilsiniz. Bugün başlayın! İsveç dilini öğrenmek sadece daha hızlı bir şekilde topluma entegre olmanızı sağlamaz, ayrıca İsveççe konuşmanın desteğiyle İsveç kültürünün içinden yeni bakış açıları kazanmanıza kapı aralar.
Çoğu işveren yabancı çalışanlarının İsveççe kurslarının ücretlerini karşılarken, ücretsiz ya da genellikle sadece ders materyalleri için az maliyetle ödeme yapılan devlet destekli kurslar da vardır. Bu konuda en ünlü yapım (Svenska för invandrare), yani SFI – Göçmenler İçin İsveççe‘dir.
SFI kursları her yerel belediyenin bünyesindeki yetişkinlerin eğitiminin devam etmesi programıyla (kommunal vuxenutbildning, or komvux) sağlanır, bu nedenle kaldığınız yerin yerel belediyesiyle iletişime geçmeniz gerekecek. Programda A,B,C ve D olmak üzere toplam 4 SFI seviyesi vardır ve 3-4 aylık bir periyot içinde her ders haftada birkaç gün olmak üzere günlük 1,5-3 saat arası sürmektedir, yani bu uzun zamanlı bir sorumluluk; özellikle eğer tam gün çalışıyorsanız.
9. Vergilerinizi ödeyin
İsveç gelişmiş sosyal refah sistemiyle iyi bilinir, ve eğer buraya yerleştiyseniz, vergilerinizi ödeyerek bu sisteme para sağlayarak yardımcı olmakla yükümlüsünüz.
Eğer her ay vergilerin maaşınızdan otomatik olarak kesildiği bir şirkette işçiyseniz, bu sistem oldukça basittir. İsveç Vergi İdaresi’nin İngilizce genel açıklaması bulunmaktadır.
Kendi işinde çalışanlar için, vergi yapısı daha karmaşıktır. Bağımsız bir girişimci olmayı planlıyorsanız, F-skatt (‘F’ harfi för företagare, yani girişimci kelimesini simgeler) için kayıt yaptırmanız gerekecektir. Şu an, İsveç Vergi İdaresi internet üzerinde sadece İsveç dilinde F-skatt hakkında ayrıntılı bilgilendirmeye sahiptir. Fakat İsveç’in ikinci en çok güvenilen devlet kurumu genellikle bu konuda yardımcı olmaktan memnuniyet duyarlar ve İsveç halkı ortalama olarak düzgün İngilizce konuşur. Bu yüzden, telefon servislerini deneyin (pazartesinden cumaya).
Hangi vergiler için yükümlü olduğunuzu keşfetme sürecinde size rehberlik edecek, vergilerinizin ödenmiş olduğunu garanti edecek ve yıllık vergi iadelerinizin düzgün bir şekilde dosyalandığını garanti edecek iyi bir muhasebeci bulmak da yararınıza olacaktır.
10. İsveç’e özgü bir sürücü belgesi edinin
İsveç tramvay, tren, otobüs, feribot ve uçak olmak üzere güvenli bir ulaşım ağına sahiptir, bu nedenle İsveç’te bir sürücü belgesine (körkort). ihtiyaç duymadan ihtiyaç duymadan yaşamınızı sürdürebilirsiniz. Fakat, işiniz gerektirirse veya arada sırada araba kiralayabilme özgürlüğünü yaşamak isterseniz bir yıl gibi bir süre için kendi ülkenizin sürücü belgenizle araba kullanabilirsiniz.
Yerleşimci olarak bir yılın sonuna geldiğinizde ilerisi için kendi arabanızı almayı planlıyorsanız, İsveç sürücü belgesi almanız gerekir.
İsveç’e özgü bir ehliyet edinme süreci (körkortstillstånd) başvuru yapmayı, tüm gerekli ücretleri ödemeyi, çalışmayı ve kaygan yüzeyde araba kullanma testini (halkbana) içeren uygulamalı bir seri teorik ve uygulamalı sınavlardan geçmeyi ve son olarak İsveç Ulaşım İdaresi‘nden (Trafikverket) direksiyon sınavı için tarih almanız için tarih almanız gerekir.
Avrupa Birliği ve Avrupa Ekonomi Alanı’ndaki sürücü belgeleri İsveç’te geçerlidir ve bu yüzden İsveç’te sürücü belgesi edinmenize gerek yok.
İsviçre ve Japonya’nın sürücü belgesi konusunda özel bir durumu vardır. İsviçre ve Japonya’dan alınan sürücü belgeleri, sınavsız olarak İsveç sürücü belgesinin yerine geçebilir- fakat İsveç’e kayıtlı olduğunuz ilk bir yıl içerisinde bu durumunuzu bildirmelisiniz. Ek olarak, sürücü belgesi için gerekli olan; göz muayenesi sertifikasını, sağlık raporunu, ehliyetin bazı kategorileri için ve doktorun onay raporunu içeren bir takım kişisel ve sağlıksal gereklilikleri karşılamalısınız.
Örneğin ne kadar süre var olan sürücü belgenizle araba kullanabileceğinizi ya da hangi sınavlardan sorumlu veya muaf olduğunuzu içeren kural ve düzenlemeleri Ulaşım İdaresi’ne başvurarak öğrenebilirsiniz.
Kaynak: İsveç Kültür